مقام در موسیقی ایرانی
Description
مقام در موسیقی ایرانی
مقام، که از زمان قدمایی مانند فارابی در موسیقی ما وجود دارد، در کتب مختلف معانی متفاوتی داشته است. به بیان ساده، مقام یک توالی از نغمه‌ها است که در فواصلی مشخص سازمان یافته‌اند. مقام خاص موسیقی ایرانی نیست و در موسیقی عربی، ترکی و غیره نیز مشاهده می‌شود. اما این موسیقی‌ها، هم در نغمه‌ها هم در تعداد مقام‌ها متفاوت هستند. به طور مثال موسیقی ایرانی ۱۲ مقام، ترکی 13مقام و عربی 14 مقام دارند. در گذر زمان مقام‌ها دچار تحول شده‌اند و بعضا در مواردی مفهوم دستگاه بجای مقام مورد استفاده قرار می‌گیرد (البته موضوع نشأت گرفتن موسیقی دستگاهی از نظام مقامی مورد توافق همگان نیست).
درباره مقام‌های ایرانی، روح الله خالقی (زاده ۱۲۸۵ – درگذشته ۲۱ آبان ۱۳۴۴ ه.خ)، موسیقی‌دان شهیر ایرانی چنین می‌گوید: «در کتاب های قدیمی موسیقی دوازده مقام در حوزه ی موسیقی ایرانی مورد بحث قرار گرفته است. این مقام ها عبارتند از: عشاق، نوا، بوسلیک، راست، عراق، اصفهان، زیرافکند، بزرگ، زنگوله، راهوی، حسینی، حجازی». بعضی منابع «حجازی» را «حجاز» نیز ذکر کرده‌اند.
برخی از محققین حوزه موسیقی معتقد هستند که مفهوم مقام تکامل‌یافته مفهوم پرده (در موسیقی قبل از اسلام در ایران) در گذر زمان است. در دوران قبل از اسلام نظام موسیقی ایرانی ۱۲ پرده داشته است که پرده «راست» پرده اصلی حساب می‌شده است. تقریبا از قرن هفتم هجری قمری نظام پرده‌ای با نظام مقامی، که به تفصیل توسط صفی‌الدین ارموی و پیروانش شرح داده شده‌است، جایگزین شده است. در نظام مقامی «عشاق» به عنوان مقام اصلی شناسایی می‌شود. مقام‌های فرعی دیگری به جز دوازده مقام اصلی وجود دارند که در موسیقی‌های دیگر منطقه حفظ شده‌اند.
